Cách thổi kèn Trumpet đúng cách là một trong những phần bí ẩn nhất của nghệ thuật chơi kèn đồng, rất nhiều người chơi sẽ có những ý kiến và lời khuyên cực kỳ khác nhau về cách cải thiện khả năng thổi kèn của bạn. Trong bài viết này, chúng ta sẽ xem cách đặt miệng (Embouchure) khi thổi kèn như nào là đúng cách, tại sao nó lại quan trong và một số mẹo giúp bạn giúp bạn chơi kèn tiến bộ hơn.
Embouchure Là Gì?
Từ "Embouchure" có nguồn gốc từ tiếng Pháp "bouche", có nghĩa là "miệng". Nó được dùng để chỉ vị trí của các cơ trên mặt, miệng và môi của người chơi cũng như cách đặt ống ngậm lên để tạo ra âm thanh trên kèn.
Khi chơi kèn đồng, kỹ thuật thổi đặc biệt quan trọng vì sự rung động của môi là thứ tạo ra âm thanh.
Embouchure là thứ biến luồng không khí thành những rung động này và thay đổi chúng để tạo ra các nốt và âm thanh khác nhau. Điều quan trọng không kém là cách chúng ta đặt miệng kèn trên môi khi chơi.
Mục đích của vị trí này là cho phép môi rung tự do trên toàn bộ các nốt cao và thấp. Cách thổi không chính xác có thể hạn chế phạm vi nốt mà người chơi có thể chơi, làm yếu âm thanh của người chơi, khiến việc tạo nốt khó hơn và giảm đáng kể sức.
Embouchure rất riêng đối với mỗi người chơi và cảm giác tự nhiên và thoải mái sẽ khác nhau đối với bất kỳ người chơi nào.
Trên thực tế, hai trong số những giáo viên Cornet quan trọng nhất của thế kỷ 19, Arban và Saint-Jacombe, đã bất đồng với nhau trong sách giáo khoa của họ về vị trí chính xác của ống ngậm.
Cách Đặt Miệng Đúng Cách Khi Chơi Kèn
Cơ môi và mặt
Để bắt đầu, chúng ta sẽ bắt đầu với cách định vị cơ mặt và môi khi chơi. Một cách để có được vị trí chính xác là nói chữ 'M'.
Thao tác này giúp hai môi lại với nhau thành một đường phẳng hoặc hơi cong xuống dưới, đưa cằm về phía trước và đảm bảo không có túi khí ở má hoặc môi dưới. Với môi ở vị trí này, bạn có thể thử thở ra. Bạn sẽ thấy rằng hai môi hơi tách ra ở giữa, tạo ra một luồng không khí hẹp và tập trung.
Bước tiếp theo cần thực hành nhiều hơn một chút. Nếu bạn hơi khép hai môi lại với nhau, bạn sẽ thấy sức cản của chúng với không khí tăng lên và chúng bắt đầu rung động. Bạn có thể cần thở ra nhanh hơn một chút để thực hiện động tác này.
Nếu luyện tập nhiều hơn, bạn sẽ có thể có được tiếng vo ve ngay lập tức và kéo dài tiếng vo ve trong thời gian dài hơn. Bạn cần một chút nỗ lực đối với hơi thở của mình và đảm bảo bạn hít một hơi thật sâu trước mỗi tiếng vo ve và hóp cơ bụng vào trong khi bạn thở ra để giúp luồng không khí được lưu thông mạnh.
Vị trí đặt miệng với ống ngậm
Khi bạn đã quen với việc tạo tiếng ù chỉ bằng môi, bước tiếp theo là thử tạo tiếng ù trên ống ngậm của kèn. Rất nhiều phương pháp thổi kèn sử dụng tiếng ù như một phần của thói quen luyện tập thường xuyên để thực hiện công việc thổi kèn.
James Stamp khuyên bạn nên giữ nhẹ ống ngậm giữa ngón cái và ngón trỏ của bàn tay trái tại điểm mà ống ngậm đi vào kèn.
Điều này ngăn chặn việc giữ ống ngậm quá chặt vào môi, việc đặt đúng vị trí của ống ngậm và bạn có thể thấy việc soi gương trong khi thực hiện việc này sẽ giúp ích cho bạn.
Lý tưởng chung là đặt ống ngậm ở giữa môi của bạn, theo cả chiều ngang và chiều dọc. Về vị trí thẳng đứng, bạn muốn đặt ống ngậm sao cho vành của ống ngậm không chạm vào phần đỏ của môi, nó có thể cản trở sự rung động của môi.
Một số giáo viên khuyên bạn nên đặt ống ngậm cao hơn một chút để nó ở môi trên nhiều hơn so với môi dưới.
Các giáo viên khác đề xuất một vị trí nửa vời hơn. Đối với vị trí nằm ngang, bạn muốn ống ngậm nằm ở giữa môi, không quá xa về bên trái hoặc bên phải. Để các cơ môi có thể được sử dụng hiệu quả, vì chúng mạnh nhất ở trung tâm.
Tuy nhiên, điều đáng chú ý là những hướng dẫn trên đây là những hướng dẫn chung và nếu vị trí tự nhiên nhất đối với bạn hơi lệch tâm, để tạo sự thoải mái hoặc do răng của bạn không thẳng, điều đó không nhất thiết có nghĩa là bạn cần phải làm như vậy.
Bạn nên nói chuyện với một giáo viên dạy kèn mà bạn tin tưởng trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi nào.
Kèn
Vị trí ống ngậm sẽ giữ nguyên sau khi bạn đặt nó vào kèn, mặc dù thực tế là mọi thứ sẽ phức tạp hơn một chút khi chúng ta bắt đầu chơi các bản nhạc.
Bạn nên cố gắng không thay đổi quá nhiều cách thổi của bạn khi bạn chơi, nếu bạn thấy mình không thể di chuyển giữa hai nốt nhạc mà không rời miệng khỏi nhạc cụ, đó thường là dấu hiệu cho thấy cách thổi của bạn không hoàn toàn chính xác.
Cách thổi của bạn sẽ thay đổi dần dần và mượt mà khi bạn di chuyển giữa các nốt cao và thấp. Môi sẽ co lại khi bạn di chuyển lên cao hơn, co vào trong về phía ống ngậm và thả lỏng khi bạn di chuyển xuống thấp hơn.
Vị trí của lưỡi cũng rất quan trọng đối với việc chuyển nốt. Lưỡi phải di chuyển lên trên khi bạn chuyển sang nốt cao hơn, giống như cách nó di chuyển khi bạn nói “aaa” và sau đó là “eee”. Trên thực tế, có thể hữu ích khi nghĩ về âm tiết 'eee' khi bạn di chuyển lên trên và 'aaa' khi bạn di chuyển xuống khi chơi.
Điều đáng chú ý một lần nữa là hơi thở là yếu tố cơ bản khác để chơi kèn đồng. Nếu không có sự hỗ trợ hơi thở thích hợp, kỹ thuật thổi kèn chính xác sẽ không hiệu quả và ngược lại.
Các Lỗi Thường Gặp
Học cách tạo dáng thổi kèn chính xác rất khó và phức tạp, một phần vì nó yêu cầu chúng ta sử dụng cơ mặt theo một cách hoàn toàn khác so với bình thường. Có rất nhiều sai lầm phổ biến mà chúng ta nên biết để tránh chúng.
Túi khí
Rất dễ để cho má phồng ra và để các túi khí hình thành bên trên hoặc bên dưới môi khi chúng ta đang cố gắng tạo ra luồng không khí mạnh cần thiết để chơi kèn.
Tuy nhiên, điều này tạo ra thêm lực cản khiến âm thanh mạnh, tập trung khó tạo ra hơn và khiến các cơ mặt hoạt động kém hiệu quả hơn. Nếu bạn thấy điều này xảy ra thường xuyên, hãy cố gắng tiếp tục nói chữ 'M' để tạo thành chữ cái của bạn, sau đó thở ra. Nó sẽ giúp bạn tạo ra một tư thế ngăn không cho các túi khí hình thành.
Tạo ra không khí
Không khí có thể thoát ra khỏi khóe miệng khi bạn chơi, đặc biệt nếu môi đang mỏi. Khi các cơ ở bên cạnh miệng không giữ được miếng đắp ở đúng vị trí.
Chúng ta có thể giúp khóe miệng giữ nguyên vị trí bằng cách quay lại nói chữ 'M' hoặc bằng cách 'cau mày' khi chúng ta chơi để giúp các góc hướng xuống dưới thay vì hướng lên trên.
Nếu đôi môi của bạn mệt mỏi, giải pháp thực sự duy nhất là nghỉ ngơi. Hãy trở lại và tập luyện khi bạn cảm thấy sảng khoái hơn, không nên tập luyện khi mệt mỏi nó sẽ tạo ra nhiều khả năng hình thành những thói quen xấu.
Ép môi chặt vào ống ngậm
Một cách khác mà người chơi kèn có thể cố gắng để có được những nốt cao hơn là ấn mạnh hơn vào miệng ống ngậm. Mặc dù điều này tạo ra các nốt cao hơn, nhưng nó lại làm như vậy theo một cách rất vô ích.
Nhấn môi xuống sẽ khiến môi nhanh mỏi hơn và thậm chí có thể làm hỏng chúng. Nó cũng sẽ tạo ra âm thanh mỏng hơn, yếu hơn so với một nốt được hỗ trợ tốt bằng hơi thở sâu và cách nhấn đúng. Liên quan đến điều này là thói quen di chuyển ống ngậm sang một bên, vặn tròn ống ngậm và các cử động khác trên khuôn mặt.
Theo nguyên tắc chung, bất cứ điều gì khiến bạn phải tạo thêm áp lực lên môi, hoặc làm cho môi và cơ mặt của bạn căng ra, đều không phải là một thói quen sẽ giúp chúng ta khỏe hơn.
Khi mọi thứ đang hoạt động bình thường, môi và mặt lúc nào cũng phải khá thư giãn, và các cơ hô hấp phải hoạt động hiệu quả nhất.
Mỉm cười để đạt nốt cao hơn
Khi cười, khóe miệng bắt đầu hướng lên trên, mím chặt môi ra ngoài thay vì co vào trong. Đó là một sai lầm phổ biến đối với những người mới bắt đầu thổi kèn là mỉm cười để làm cho một nốt cao hơn.
Tuy nhiên, có một giới hạn về mức độ hiệu quả của việc đạt nốt cao và học nâng cao độ bằng cách mỉm cười sẽ đặt giới hạn cho việc chơi của bạn nhanh hơn. Sẽ tốt hơn nếu bạn sớm hình thành những thói quen tốt để bạn có thể tiếp tục cải thiện cách thổi kèn của mình.
Nghệ sĩ thổi kèn vĩ đại nhất mọi thời đại là Dizzy Gillespie, một trong những người tiên phong của phong trào bebop trong nhạc jazz, với nhiều tác phẩm nổi tiếng và kỹ thuật thổi kèn bằng những nốt cao và cách chơi nhanh. Cách thổi kèn của ông là một ví dụ: má của ông phồng ra và cổ cũng phồng lên rất nhiều khi ông chơi kèn.
Các chơi kèn của mỗi người chơi có sự khác nhau, mục đích của việc thổi kèn là nghiên cứu các thói quen chung và áp dụng chúng vào cách chơi cá nhân của mỗi người chơi, với sự giúp đỡ của giáo viên đối với những người mới tập chơi. Để giúp người chơi, chơi thoái mái nhất và kiểm soát hơi thở nhất có thể và mục đích tạo ra âm thanh tốt nhất. Và cuối cùng là bạn cần phải chăm chỉ luyện tập để cải tiện cách chơi kèn của mình.